Licznik odwiedzin
Historia zapisana w krajobrazie
Refleksja na spacer
nr 4 (82) z 22 VI 2008r. /str. 14
Kiedy zastanawiamy się, co oznacza słowo krajobraz, w pierwszej kolejności myślimy o obszarze pokrytym roślinnością. Możemy wyobrazić sobie konkretną rzeźbę terenu, drzewa, krzewy, rośliny zielne, wodę w postaci rzeki, jeziora czy morza.
Dopiero później ten obraz w naszej wyobraźni uzupełniamy o budynki i inne elementy związane z ludzką działalnością. Krajobraz kojarzy nam się najbardziej z przyrodą.
Tymczasem krajobraz posiada znacznie więcej wartości niż tylko przyrodnicze. O krajobrazie mówi się, że ma m.in. walory historyczne, kulturowe, społeczne, artystyczne. Te wszystkie wartości razem determinują charakter krajobrazu - innymi słowy określają jego tożsamość.
Najtrudniej jest dostrzec wartości krajobrazu, z którym mamy do czynienia na co dzień. Wybierając się na spacer po Komorowie, znając trochę historię miejscowości, potrafimy dostrzec wartości historyczne domów, dawnego majątku z otaczającym go parkiem.
Może nawet odnajdziemy je w układzie ulic, który ukształtował się przed XX wiekiem (al. Kasztanowa, al. Marii Dąbrowskiej) i rozwinął na początku XX wieku. Kto jednak szukać będzie wartości historycznych w układzie łąk, pól i sadu? Tymczasem także i te tereny, choć ich funkcja obecnie jest często marginalizowana, określają tożsamość Komorowa. Ich historia nie jest oryginalna, ale jeśli zastanowimy się, kiedy zaczęły być wykorzystywane jako tereny uprawne - okaże się, że początki ich historii rozpoczynają się wraz z ukształtowaniem na tym obszarze osadnictwa wiejskiego, a więc kilka wieków wstecz. Wiemy na pewno, że otwarte tereny pomiędzy obecną granicą założenia pałacowo-parkowego Markiewiczów a aleją Starych Lip czy po obu stronach alei Kasztanowej należały do dwóch majątków i także wtedy stanowiły tereny uprawne. Przez cały okres rozwoju i istnienia miejscowości tereny te pozostały praktycznie nieprzekształcone. Należy dodać, że zgodnie z modą komponowania otoczenia rezydencji na przełomie XVIII i XIX wieku oraz na początku XIX wieku, nie tylko park dworski, ale i tereny sąsiednie tworzyły tak zwaną wielkoprzestrzenną kompozycję krajobrazową. Projektanci włączali w takie kompozycje folwarki, otwarte przestrzenie łąk i pól, naturalne zadrzewienia, zbiorniki wodne oraz rzeki wraz z ich dolinami. To oznacza, że dwór i park dworski były zintegrowane ze swoim otoczeniem. Co więcej, to otoczenie stanowiło uzupełnienie układu parkowego, naturalne przejście parku w otaczający krajobraz. Wspomniane wcześniej pola, łąki i sady byly elementem kompozycyjnym założeń parkowo-dworskich. Warto także zwrócić uwagę na układ terenów otwartych na obszarze całej naszej miejscowości, a także gminy. Kiedy popatrzymy na mapę, okaże się że zabytkowe założenia parkowo-dworskie oraz znaczna część pozostałych terenów zieleni, układają się wzdłuż doliny rzeki Utraty i stanowią zwarty ciąg. Ten historycznie ukształtowany układ wynikał nie tylko z wartości przyrodniczych doliny rzeki, ale także z jej walorów krajobrazowych, dostrzeżonych przez założycieli dawnych rezydencji dworskich.
Funkcja terenów otwartych w Komorowie zmienia się - powoli zaczynają być wykorzystywane jako tereny rekreacyjne. To naturalny proces związany z rozwojem miejscowości i zmianą źródeł utrzymania jej mieszkańców. Jednak historia tych terenów jest długa. Aby ją uszanować nie należy ingerować w ich układ i wprowadzać znacznych przekształceń, przede wszystkim takich jak zabudowa. Tożsamość Komorowa przetrwa tylko wtedy, kiedy będziemy potrafili odczytać wartości otaczającego nas krajobrazu i pielęgnować je. Warto pomyśleć o tym podczas letnich spacerów...
--------------------------
Marta Lewin