Licznik odwiedzin
Niedziela Palmowa
Kalendarz liturgiczny
- MP nr 2 (87) z 5 IV 2009r. /str. 8
"(...) orzeźwiona łzami wiary
wraca w domy ciżba prosta
i jak każe zwyczaj stary
różdżką wierzby siebie chłosta
"nie ja biję - wierzba biła,
już za tydzień Zmartwychwstanie".
Władysław Syrokomla
Niedziela Palmowa, zwana dawniej Kwietną Niedzielą lub Wierzbną Niedzielą, rozpoczyna Wielki Tydzień.
Liturgia tego dnia wspominająca uroczysty wjazd Jezusa do Jerozolimy, opisywany przez wszystkich Ewangelistów, rozpoczyna się radosną procesją z palmami. Tradycja uroczystego wejścia do świątyni pochodzi z Jerozolimy, gdzie zaczęto ją praktykować w IV wieku. W Jerozolimie procesja rozpoczynała się na Górze Oliwnej, skąd dosiadający oślicy patriarcha zjeżdżał do miasta otoczony radującymi się tłumami. Obyczaj procesyjnego rozpoczęcia liturgii w Niedzielę Palmową rozprzestrzenił się w Europie w V i VI wieku. Do reformy w 1955 r.
istniał zwyczaj, że celebrans wychodził w Niedzielę Palmową przed kościół, a drzwi świątyni zamykano. Dopiero, kiedy kapłan uderzał w nie trzykrotnie krzyżem, otwierano je, a kapłan wraz z wiernymi w uroczystej procesji wchodził do kościoła, aby odprawić mszę świętą. Zamknięte drzwi stanowiły symbol zamkniętych wrót nieba, które Chrystus otworzył poprzez swoją mękę i śmierć na krzyżu.
Obecnie, procesja Niedzieli Palmowej ma charakter tryumfalny.
Uczestniczący w niej wierni, jak przed wiekami, niosą palmy. Tradycyjne polskie palmy wykonywane są z gałązek wierzby, bukszpanu, malin i porzeczek. Te kolorowe, stanowiące prawdziwe dzieła sztuki, robione są z drobnych kwiatuszków, barwionego mchu, ziół, piórek, sztucznych kwiatów wykonanych z kolorowego papieru, bibuły i wstążek. Niezależnie jednak od materiałów, z których zostały wykonane, palmy mają wielorakie znaczenie: stanowią pamiątkę wydarzenia sprzed wieków, są znakiem kroczenia wraz z Chrystusem ku ofierze, którą dzisiaj jest msza święta, w kulturze ludowej gałązki z rozwijającymi się pączkami liści i barwnymi kwiatami stanowią widoczny znak odradzania się życia - zarówno życia przyrody, jak i życia duchowego.
Zwyczaj święcenia palm pochodzi z XI wieku. Istniało i istnieje przekonanie, że poświęcone w Niedzielę Palmową gałązki mają moc ochronną i uzdrawiającą. Po powrocie z kościoła do domu, uderzano nimi domowników, zwierzęta w gospodarstwie, a nawet sprzęty domowe, co miało zapewnić pomyślność i ustrzec przed nieszczęściami. Górale owijali gałązki wyjęte z palm rzemiennym batogiem albo pasmem konopi czy lnu, a tak przygotowany bicz wykorzystywany był do poganiania bydła i chronił je przed zabłądzeniem i chorobami.
Natomiast woźnicom zapewniał pomyślność w podróży. Na pogórzu przywiązywano do palm wygotowaną w wodzie z popiołem, a następnie wysuszoną, hubę drzewną. Po poświęceniu palmy, hubę zapalano i bacznie pilnowano, żeby nie zgasła, ponieważ w Wielką Sobotę rozpalano nią ogień domowy na cały rok. Kiedy zdarzyło się, że huba zgasła przed Wielką Sobotą, pożyczano ogień od sąsiadów, ponieważ nie wolno było rozpalać jej na nowo. Wierzono, że zerwane z poświęconych gałązek wierzbowe bazie - zwane bagniątkami - po zjedzeniu zabezpieczały przed bólem gardła.
Toteż przed ich połknięciem domownicy wypowiadali formułę: "aby gardło nie bolało".
Palmy dzielono często na tyle części, ile było budynków w gospodarstwie, aby następnie wetknąć je pod strzechy zabudowań. Pozostałe w domu gałązki zatykano za święte obrazy, aby, zapewniając Boże błogosławieństwo, chroniły dom przed złymi siłami, piorunami i morowym powietrzem. W czasie burzy wystawiano je w oknie razem z gromnicą lub spalano kawałek, aby zaspokoić żarłoczność płomieni.
Zdarzało się także, że gospodarze wynosili krzyżyki zrobione z gałązek palmowych na pola i tam pozostawiali wetknięte w ziemię, aby zapewnić zasiewom i plonom ochronę przed gradobiciem, suszą i nadmiernym deszczem. Gałązka palmy podłożona pod pierwszą skibę wiosennej orki zapewniała - według powszechnego mniemania - wysokie plony.
Tradycyjnie, poświęcone palmy powinno się przechowywać przez cały rok, aby mogły zostać spalone na popiół, którym są posypywane głowy wiernych w Środę Popielcową.
Należy pamiętać, że liturgia Niedzieli Palmowej jest rozpięta między dwoma ważnymi momentami: radosną procesją z palmami oraz czytaniem Męki Pańskiej. Stąd w tradycji obchodzenia Niedzieli Palmowej pojawiają się także przedstawienia pasyjne. Za czasów króla Zygmunta III istniały zrzeszenia aktorów- -amatorów, którzy odgrywając postacie biblijne chodzili po miastach i wioskach i odtwarzali misterium Męki Pańskiej. Do tej pory na wsiach można spotkać grupy amatorów, które w Niedzielę Palmową chodzą od gospodarstwa do gospodarstwa, wystawiając widowiska pasyjne.
--------------------------
Marta Lewin