Licznik odwiedzin
Położenie i ukształtowanie krajów biblijnych
Świat Starego Testamentu (1)
- MP nr 3 (88) z 31 V 2009r. /str. 4
 |
Rozpoczynamy cykl artykułów poświęconych Biblii Starego Testamentu.
Lektura tej części Biblii nie jest łatwa, jednak na tyle fascynująca i inspirująca, iż warto podjąć pewien wysiłek, aby choć trochę przekonać się do jej lektury. Tym bardziej, że nie da się zrozumieć Nowego Testamentu bez poznania Pierwszego Przymierza.
Należy także pamiętać, że wypełnieniem tegoż Przymierza jest przepowiadanie Chrystusa i działalność Pierwotnego Kościoła, utrwalona na kartach Nowego Testamentu.
Od czego zatem zacząć? Wydaje się, iż idąc śladem starej XIX-wiecznej niemieckiej szkoły biblijnej, należy zacząć od przyjrzenia się miejscom, gdzie powstawał Stary Testament i umieścić ten proces w szerszym kontekście kulturowo-cywilizacyjnym.
Zbadajmy zatem Sitz im Leben, czyli siedlisko życiowe człowieka z czasów Starego Testamentu.
Miejscem narodzin Biblii jest oczywiście Bliski Wschód. Jest to region azjatycki dość rozległy, obejmujący dziś wiele krajów. Jego ukształtowanie geograficzne jest bardzo zróżnicowane, począwszy od obszarów wodnych, poprzez niziny aż po góry. W historii cywilizacji ważną rolę odegrał region Bliskiego Wschodu, który nazywamy Żyznym Półksiężycem lub Kolebką Cywilizacji.
Oba te terminy wskazują na jego niezwykłe znaczenie.
Region Żyznego Półksiężyca bierze swój początek na północnym wybrzeżu Zatoki Perskiej, tam, gdzie uchodzą dwie wielkie rzeki: Tygrys i Eufrat. Rozciąga się następnie wzdłuż tych dwóch rzek i ich dopływów w kierunku północno-zachodnim aż do płaskowyżu Anatolii; w kierunku zachodnim zaś osiąga Morze Śródziemne i dochodzi do zachodniego Synaju. Na współczesnej mapie politycznej w tym regionie sytuują się takie kraje, jak: Irak, Syria, Liban, Izrael i Jordania. Obszar Żyznego Półksiężyca jest otoczony górami na północy i północnym zachodzie (dziś Turcja) przez Góry Taurus, od strony północnej znajduje się pasmo Gór Ararat, zaś od wschodu - obecny Iran, Góry Zagros. Na południu rozciąga się wielki obszar Pustyni Arabskiej.
Obszar Żyznego Półksiężyca dzieli się zasadniczo na 4 regiony: Anatolię (dzisiejsza Turcja), Syropalestynę (dzisiejsza Syria i Palestyna), Mezopotamię (dzisiejszy Irak) oraz Egipt.
Anatolia to górzysta i mocno zalesiona część półwyspu Azji Mniejszej.
Od północy jest ona zamknięta łańcuchem Gór Pontyjskich, natomiast od południa - górskim ciągiem Taurusu.
Oba łańcuchy górskie, sięgające prawie 4000 metrów wysokości, posiadają układ równoleżnikowy, wyznaczający tym samym zasadniczy przebieg szlaków komunikacyjnych na linii wschód -zachód. Poza przeważającymi terenami wyżynnymi i górskimi, znajdują się tam także niziny, ale jedynie na obrzeżach Półwyspu Małoazjatyckiego.
Są to niewielkie obszary, znajdujące się u ujścia rzek wpadających do Morza Czarnego, Egejskiego i Śródziemnego.
Na południowym wybrzeżu Anatolii, pomiędzy łańcuchami Taurusu i Taurusu Armeńskiego znajduje się Nizina Cylicyjska. Wyżyna Anatolijska jest dość dobrze nawodniona, przecinają ją liczne rzeki, które spływają ku wybrzeżom. W centrum Anatolii znajduje się kilka dużych zbiorników wodnych, z których największym jest Jezioro Tuz (Słone).
Ważnym rejonem wschodnim Anatolii jest Wyżyna Armeńska, ograniczona od północy i północnego wschodu Górami Pontyjskimi i Małym Kaukazem, natomiast od południa oddzielona od rejonu Mezopotamii północnej Taurusem Armeńskim i Górami Kurdystanu.
Interesujący szczegół:
Na terenie Wyżyny Armeńskiej istniało w starożytności państwo Urartu. Zamieszkiwał je lud Hurytów, wzmiankowanych w przekazach asyryjskich już w XIII wieku przed Chr. W IX wieku stworzyli oni własny organizm państwowy, stawiając skuteczny opór najazdom asyryjskim.
W ciągu około 100 lat powiększyli swoje terytorium, rozciągając je aż do Aleppo i odcinając w ten sposób Asyrii dostęp do morza. Państwo Urartu upadło w początkach VI wieku.
W okresie od VII do III wieku przed Chr. w efekcie długotrwałych procesów asymilacyjnych mniejszych grup etnicznych ukształtowała się na terenie starożytnego Urartu narodowość armeńska, czyli Ormianie.
Syropalestyna to wybitnie kontynentalna część omawianego obszaru.
Dzieli się na trzy strefy, posiadające bardzo zróżnicowane warunki geograficzne:
- Równina Nadmorska, składająca się z kilku odcinków i obejmująca całe wybrzeże wschodnio-śródziemnomorskie.
- Obszar górski przebiegający wzdłuż południków. Na ten obszar składa się kilka pasm oddzielonych rowami tektonicznymi.
- Strefa płaskowyżów poprzecinanych dolinami, które powstały w miejscu dawnych rzek należących do zlewiska Tygrysu i Eufratu.
Ten podział możemy zaobserwować szczególnie w północnej części Syropalestyny.
Równina Nadmorska ma zmienną szerokość (od kilku do 35 kilometrów)
i jest podzielona miejscami przez pasma górskie dochodzące do morza. Od wschodu jest ograniczona stokami Dżebel Ansarija w Syrii, górami Libanu, a następnie Wzgórzami Galilei i Samarii już na terenie Palestyny.
Najbardziej charakterystycznym pasmem górskim dzielącym pas równin nadmorskich jest Przylądek Góry Karmelu, pomiędzy równiną Akko i Szaron. Warto wspomnieć, że równina obfituje zarówno w rzeki, które spływają z pasm górskich bezpośrednio do morza, jak i w źródła (szczególnie na terenie Libanu). Takie warunki sprzyjały powstawaniu na tych terenach stałego osadnictwa.
Obszar górski znacznie różni się od terenów nadbrzeżnych. Na północy rysują się dwa pasma górskie: Debel Ansarija i Debel Zawija. Na terenie Libanu występują wzgórza już bardzo wysokie (pasmo górskie Libanu, które dochodzi do 3089 m oraz Antylibanu do 2814 m); obydwa są oddzielone rowem tektonicznym o nazwie Bekaa.
Posuwając się jeszcze na południe w kierunku Palestyny, docieramy do już znacznie niższych pasm górskich;
ich wysokość nie przekracza 1200 m.
Pasma te składają się na wzniesienia Dolnej i Górnej Galilei, Samarii i przechodzą w Góry Judzkie. Jeszcze dalej, na południe od Morza Martwego, rozciąga się płaskowyż, który nie przekracza 1000 metrów - określany biblijnym mianem Negewu sięga aż do Synaju.
Strefa płaskowyżów występuje na wschód od wymienionych wyżej pasm górskich. Pomiędzy Tygrysem i Eufratem, od północy, rozpościera się półpustynny region El-Dżezira, na południe od Eufratu - wielki obszar Pustyni Syryjskiej, przechodzący następnie w Pustynię Arabską. Na wschód od Jordanu można wydzielić kilka obszarów wyżynnych (Golan, Adżilun, Bekaa), przechodzących ku wschodowi w Pustynię Arabską.
Mezopotamia. . Nazwa, wywodząca się z języka greckiego oznacza obszar "pomiędzy rzekami", to znaczy żyzny teren, który okalają Tygrys i Eufrat. W Biblii Hebrajskiej używa się terminu Aram Naharim (Aram dwóch rzek). Od północy wyznacza go Wyżyna Armeńska i Góry Kurdyjskie, od wschodu oddziela go od Wyżyny Irańskiej system gór Zagrosu, na zachodzie ograniczają go tereny Pustyni Synajskiej i Pustyni Arabskiej. Od południa Mezopotamia rozciąga się aż do wód Zatoki Perskiej. Północna i północno-wschodnia część Mezopotamii to rejon będący ośrodkiem państwa asyryjskiego. W południowej zaś jej części rozwinęły się cywilizacje starożytnego Sumeru i Babilonii.
Dwie główne rzeki, to znaczy Tygrys i Eufrat, których wylewy wyznaczały rytm życia gospodarczego, stanowiły ważny szlak komunikacyjny.
Obydwie rzeki biorą początek w górach Anatolii, następnie przepływają przez terytorium dzisiejszego Iraku z północnego zachodu na południowy wschód, aby następnie połączyć się na wysokości miasta El-Kurna i wpłynąć do Zatoki Perskiej.
Egipt , chociaż formalnie nie należy do Żyznego Półksiężyca, gdyż oddziela go Pustynia Synaj, jednak z powodu ogromnej roli, jaką odgrywał w historii, można go uważać za swoiste przedłużenie Żyznego Półksiężyca
[1]
.
Grecki historyk Herodot, żyjący w VI wieku przed Chr. określił Egipt jako "dar Nilu", podkreślając znaczenie tej niezwykłej rzeki dla funkcjonowania tego kraju. Starożytni mówili o dwóch Egiptach: Dolny Egipt, obejmujący dolinę Nilu oraz Górny Egipt, który sytuował się w ogromnej delcie Nilu.
Ks. Krzysztof Siwek