Licznik odwiedzin
Tajny kod bożonarodzeniowych dekoracji
Aby dom wyglądał pięknie na święta...
- MP nr 7 (92) z 24 XII 2009r. /str. 17-18
Coraz chętniej i coraz obficiej dekorujemy nasze domy na czas świąt Bożego Narodzenia. Producenci ozdób prześcigają się w coraz wymyślniejszych gadżetach, o coraz dziwniejszych formach i barwach. Jowialny, starszy pan z grubym brzuchem, w czerwonym ubranku, wykrzykujący wesoło "ho, ho!", już niemal całkiem wyparł statecznego biskupa, św. Mikołaja w staromodnej tiarze. W ogrodach i pod choinką lądują sanie zaprzężone w wesołe renifery, zajmując miejsce polskich tradycyjnych szopek. Całe szczęście, że w to wesołe towarzystwo Mikołaja, elfów i reniferów zaplączą się
czasem dzwoneczki, gwiazdy i aniołki - te właściwe symbole zwiastujące zbliżające się Boże Narodzenie.
Świąteczne ozdoby uzupełniają
wymowę świąt. Ich najbardziej oczywistym dla wszystkich zadaniem jest podkreślenie wyjątkowości tych dni, nadanie im uroczystego charakteru.
Poza tym, oczywiście - mają cieszyć
nasze oczy, umilać świąteczny czas, wprowadzić odrobinę blasku i piękna w nasze życie.
Ale nie są to jedyne zadania dekoracji.
Świąteczne ozdoby mają przypominać
nam o wymowie i znaczeniu
świąt Bożego Narodzenia. Aby móc odczytać to przesłanie, trzeba poznać
ich kod. Dla nas dziś ten kod jest "tajny". Oczywista niegdyś symbolika odeszła w niepamięć lub też zatonęła w morzu tandetnych, prostych, masowych produktów, pozornie tylko związanych z prawdziwą istotą tych świąt.
Wiecznie zielone drzewo
Można nie wieszać wieńca na drzwiach, można nie zapalać świec w lichtarzach, ale w każdym domu, w którym obchodzi się Boże Narodzenie, pojawia się świerk czy jodła. Jeśli nie całe drzewko, to choć kilka gałązek - tak zwana "choinka". Choinka jako dekoracja bożonarodzeniowa na stałe zagościła w tradycji obchodzenia świąt w XVI wieku. Chociaż przypuszcza się, że symbol zimozielonego drzewka - rajskiego "drzewa dobrego i złego"
- występował w misteriach o Adamie i Ewie tradycyjnie odgrywanych w wigilię
Bożego Narodzenia. Do Polski zwyczaj ustawiania w domu i dekorowania choinki przybył w czasie zaborów, na przełomie XVIII i XIX wieku. Nie oznacza to jednak, że zwyczaj dekorowania domu zielonymi gałązkami nie istniał przed przybyciem do nas choinki.
W Polskich domach pod sufitem wieszano podłaźnik (znany także jako sad rajski, boże drzewko). Podłaźnik to czubek jodły, świerka lub sosnowa gałąź.
Dekorowano go jabłkami, orzechami, ciasteczkami, bibułą, kolorowymi wstążkami, oraz najważniejszą ozdobą
- światami wykonanymi z kolorowych krążków opłatków. Dlaczego właśnie zimozielone (lub wieczniezielone) gałązki tak silnie związane są z Bożym Narodzeniem? Ponieważ symbolizują
wieczne, nieprzerwane życie. Przecież
przez cały rok nie tracą swej barwy, nie zapadają w zimowy sen. W naturalnym cyklu przyrody są elementem trwałym, niezmiennym, niezależnie od zmienności pór roku. Ponadto ich zielona barwa to symbol nadziei - nadziei na odrodzenie się życia, zarówno w świeckim rozumieniu
przebudzenia się przyrody po zimie, jak i wymiarze duchowym - nadejścia Zbawiciela przynoszącego Życie Wieczne, obudzenia się po śmierci do Wiecznego Życia.
Drzewko w miniaturze
Miniaturowym odpowiednikiem bożonarodzeniowego drzewka jest stroik. Podstawę tej dekoracji stanowią
zimozielone gałązki drzew i krzewów. Nad nimi króluje dumnie wysoka świeca lub, w większym stroiku
- trzy świece. Całości dopełnia kokarda i dekoracja z drobnych bombek, gwiazdek, czasem z orzechów, jabłuszek, szyszek. Miejsce takiej dekoracji jest albo na świątecznym stole, albo w widocznym miejscu w domu.
Podczas wigilijnej kolacji oraz innych świątecznych posiłków świeca powinna być zapalona.
po lewej: Wianek Moniki Łatka, w srodku: Wianek Doroty Piotrowicz, po prawej: Wianek Marty Lewin
Wieniec na drzwiach
Od kilku lat coraz większą popularność zdobywają wieńce zawieszane na drzwiach wejściowych do domu lub na furtkach. Wbrew pozorom, nie jest to "obca" moda, którą bezkrytycznie przyjmujemy jako "naszą" tradycję.
Zawieszanie wieńca na drzwiach należy do słowiańskich zwyczajów - zapomnianych, a obecnie powracających, chociaż to powracanie faktycznie ma znamiona nieświadomego naśladownictwa... Wieniec stanowi dekorację
wielu uroczystości - wianki wkładają dziewczynki idące do pierwszej komunii, wieniec stanowi element tradycyjnego stroju panny młodej, znamy także wieńce dożynkowe, wieńce pogrzebowe, wieńce adwentowe. Można zatem stwierdzić, że symbol wieńca towarzyszy nam przez cały rok liturgiczny i przez całe nasze życie. Dzieje się tak dlatego, że wieniec symbolizuje całość, zamknięty cykl - ale cykl powtarzalny.
Odzwierciedla następujące po sobie, powtarzające się wydarzenia, symbolizuje cykl życia. A jako krąg -
wieniec skupia wokół siebie ludzi, rodzinę.
Zawieszony na drzwiach, zaprasza do wnętrza domu bliskich i staje się
znakiem ich wspólnoty.
Drobne, ale ważne
Pokrótce wspomniałam, jakie ozdoby powinny znaleźć się na bożonarodzeniowym stroiku. Ich dobór nie jest przypadkowy, bowiem każdy z tych elementów ma swoje znaczenie i jego wymowa jest ściśle związana z Bożym Narodzeniem.
Świeca symbolizuje światło dające życie. W rozumieniu świeckim jest znakiem słońca, którego tak brakuje w ciemne, grudniowe dni. W wymiarze duchowym świeca jest znakiem światła dającego Życie Wieczne, światła mającego moc oczyszczenia, a także Ducha Świętego. Zapalana przy wigilijnym stole stanowi swoiste Credo.
Święta Bożego Narodzenia są
wyjątkowo rodzinnymi świętami, są
czasem, którego nikt nie powinien spędzać w samotności. Chyba właśnie z tej potrzeby bliskości tak bardzo lubimy dekorować i stroiki i wieńce kokardami.
Wstążki i kokardy bowiem symbolizują więź, "wiążą" czyli łączą
rodzinę i bliskich.
Szczególnym polskim wariantem wstążek są tradycyjne łańcuchy, którymi niestety coraz rzadziej dekorujemy choinki. Pisząc łańcuchy mam na myśli nie te z plastiku czy folii, które można kupić w supermarketach, ale z kolorowego papieru, bibuły, słomy. Szczególnie bliskie naszej tradycji są łańcuchy, których oczka przypominają kajdany...
Właśnie te zaczęły pojawiać się jako element dekoracji bożonarodzeniowych po upadku powstań narodowych, kiedy Ojczyzna była w niewoli, kiedy była "spętana kajdanami".
Kuliste bombki używane do dekoracji choinek, stroików i wieńców są symbolem światła, ale i świata -
w czym stanowią współczesne nawiązanie do tradycyjnych światów wykonywanych z opłatków.
Wśród świątecznych symboli nie może zabraknąć tego najważniejszego - umieszczanego na czubku choinki, ale stanowiącego ważny akcent także i w innych dekoracjach - gwiazdy.
Gwiazda jest zwiastunem Dobrej Nowiny, narodzenia Chrystusa, symbolem odnowienia. Obok gwiazdy ważne miejsce zajmują Anioły - także coraz rzadziej wykorzystywane w świątecznych ozdobach. A przecież i one są zwiastunami wielkiej radości, przyjścia na świat Zbawiciela. Podobnie jaki i dzwony, dzwonki, dzwoneczki - te olbrzymie, które zabrzmią w dzwonnicach w wigilię o północy, i te małe, ozdabiające choinkę i stroiki - przypominające nam o radosnej nowinie.
Dziś już naszych choinek nie zdobią prawdziwe orzechy, jabłka, szyszki. Ale często stanowią dekorację stołu lub wieńców. Wszystkie te owoce, dary ziemi, zawierające w sobie nasionko, które kiełkuje wiosną, symbolizują odradzające się życie.
Barwy Bożego Narodzenia
Kolory dominujące wśród ozdób świątecznych w dużym stopniu podyktowane są przez modę panującą w danym roku. Istnieją jednak kolory, bez których trudno sobie wyobrazić świąteczne dekoracje, które są bezsprzecznie trwale związane z tymi właśnie świętami. Do tradycyjnych bożonarodzeniowych kolorów należą: czerwony - kolor krwi i serca, kolor życia oraz miłości rodzinnej; zielony - kolor nadziei; złoty lub żółty - kolor symbolizujący światło, blask; biały - kolor czystości i niewinności, także podniosłości.
Piękne świętowanie
Zielone drzewko ze złotą gwiazdą na czubku, stół przykryty śnieżnobiałym obrusem, siano, biel opłatka, złote światło świec, puste miejsce przy stole, szopka, święty Mikołaj w biskupiej tiarze z pastorałem - to wszystko dobrze nam znane, a jednak co roku nowe. Co roku od nowa podejmujemy trud, by przygotować piękne święta. I można krzywo patrzeć na świąteczne dekoracje - uważać je za obcą, przenikającą do naszej kultury modę, uważać, że odciągają naszą uwagę od przeżyć duchowych, a skupiają na estetycznych. Ale w rzeczywistości dekoracje - odpowiednio i proporcjonalnie dobrane - pomagają w budowaniu podniosłej atmosfery czasu świątecznego. I, jeśli poznamy ich zapomniany język, będą stanowiły wyraz naszego świadomego obchodzenia świąt.
Czego serdecznie Państwu życzę!
--------------------------
Marta Lewin