Licznik odwiedzin
Na nutę św. Cecylii: Kolęda czy pastorałka?
- o muzyce w kościele opowiada Paweł Filipczak
- MP nr 2 (140) z 23 XII 2018 /str. 7
Pewnego grudniowego, śnieżnego dnia, po Mszy św.
wieczornej pewien parafianin zagadnął organistę: "Czym
właściwie różnią się kolędy od pastorałek?" Bardzo dobre pytanie,
gdyż często w powszechnym użyciu nazwy te oznaczają
to samo i są używane zamiennie. Spróbujmy zatem spojrzeć
z lotu ptaka na kolędy i pastorałki.
Na powstanie kolęd wpływ miały przede wszystkim liturgia
i życie Kościoła. Ich źródłem jest ogólnokościelna
pieśń łacińska, która za sprawą św. Franciszka z Asyżu stała
się oddzielną formą muzyczną. Kolędy pojawiły się w Polsce
w XIII w. dzięki braciom franciszkanom. Najstarszą polską
kolędą jest pieśń "Zdrow bądź Krolu anjelski" z 1424 r.
Ze względu na treść wyróżniamy kolędy liturgiczne i bożonarodzeniowe
śpiewy pozaliturgiczne - pastorałki, zwane
także kolędami domowymi.
Kolędy w sensie ścisłym to pieśni wykonywane podczas
Liturgii w okresie Narodzenia Pańskiego, które swym pochodzeniem
nawiązują do hymnów liturgicznych. Są zatwierdzone
przez biskupa diecezjalnego. Odznaczają się głęboką
treścią teologiczną i szlachetną prostotą w warstwie muzycznej.
Pomagają wiernym przeżywać święte obrzędy przybliżając
tajemnice związane z narodzeniem Mesjasza. Są to np.:
"Anioł pasterzom mówił", "Bóg się rodzi", "Cicha noc", "Dzisiaj
w Betlejem", "Wśród nocnej ciszy".
Pastorałki to śpiewy o charakterze pozaliturgicznym (nie
przeznaczone na Mszę św.), akcentujące przede wszystkim
emocje związane z Bożym Narodzeniem. Skupiają uwagę
głównie na ludzkim wymiarze narodzin Chrystusa. Znajdziemy
w nich nawiązania do literatury apokryficznej i elementów
życia świeckiego. Szczególnie cenione przez wiernych
są pastorałki-kołysanki, zawierające wiele elementów
ludowych, liryzmów i zdrobnień np.: "Gdy śliczna Panna",
"Jezus malusieńki", "Lulajże Jezuniu", "Oj Maluśki, Maluśki".
Istnieje możliwość zaśpiewania ich w kościele po zakończeniu
Mszy św. (tzw. śpiew na wyjście). Kolędy i pastorałki
zawierają niewytłumaczalną duchową moc, która pozwoliła
im przetrwać wieki i zachować aktualność do dziś. Są najchętniej
wykonywaną grupą pieśni religijnych. Są śpiewane
nie tylko w kościele, ale i w szkołach czy domach.
Należy pamiętać, że były one traktowane
jako pieśni patriotyczne podczas trudnych czasów
zaborów, powstań i okupacji. Niech śpiewy
bożonarodzeniowe pomagają nam w uwielbianiu
Chrystusa Pana.
--------------------------
Paweł Filipczak