Licznik odwiedzin
Poznajemy Komorów
Ulica Heleny Modrzejewskiej
MPnr 30 z 8 IX 2002r. /str. 36 - 37
Biegnąca od ul. Długiej, to zaledwie zaczątek ulicy, nie utwardzona droga, zarośnięta krzakami. Numery ul. Modrzejewskiej mają tylko dwa domy: nr 2 to ładny nowy dom już zamieszkany, nr 4 - dom jeszcze w budowie. Domy narożne na początku ulicy mają numery ul. Długiej. Nawet stojący w połowie długości ul. Modrzejewskiej dom, widoczny na zdjęciu, ma adres ul. Długa 7a.
Helena Modrzejewska
Największa aktorka polska, "gwiazda dwóch kontynentów", urodziła się 12 października 1840 roku w Krakowie. To ukochane miasto, jak pisze w swoich wspomnieniach, było jej wszystkim - "kołyską, niańką, opiekunem i wychowawcą".
Helena Modrzejewska
Matka aktorki, Józefa Bendowa mając dziesięcioro dzieci, nie była w stanie zapewnić wszystkim troskliwej opieki. Dlatego Helenę i jej młodszą siostrę, Józię, pozostawiła wyłącznej opiece ciotecznej babki, Teresy. Była to osoba bardzo pobożna, która dbała o religijne wychowanie obu dziewcząt, ucząc je codziennego pacierza i prowadzając na Mszę św. Modrzejewska tak wspomina ten okres swego życia "...lubiłam przebywać w kościele. Znajdować się tam i klęczeć na marmurowej posadzce, wpatrując się w ołtarz i słuchając muzyki organowej - wystarczało, aby mnie uczynić szczęśliwą, a kiedy modliłam się w czasie mszy, owładało mną głębokie zrozumienie piękna i odczucie świątecznej ciszy../'.
Początki edukacji pobierała Helenka u prywatnych nauczycielek, panien Radwańskich. Ulubionymi jej przedmiotami były: gramatyka, historia Polski i francuski.
Mając dziesięć lat rozpoczęła naukę w szkole klasztornej im. Św. Jana pobierając równocześnie dodatkowe lekcje języka francuskiego, muzyki i tańca.
Trzej przyrodni bracia Heleny, wiele lat od niej starsi, zostali aktorami i odeszli z domu, kiedy ona miała 12 lat, pozostawiając jej miłość do teatru.
Pierwszą sztuką w prawdziwym teatrze (w domu starsi bracia tworzyli teatr amatorski), którą obejrzała Modrzejewska mając lat 14, była Intryga i miłość Schillera. Sztuka zafascynowała ją ogromnie, wprost zakochała się w genialnym poecie, nauczyła się dużych fragmentów sztuki na pamięć i recytowała je głośno dla samej siebie. Przypadkowo usłyszał te recytacje jej brat Feliks i zaprowadził Helenę do znanej aktorki, aby oceniła czy Helena ma talent. Niestety ocena była negatywna. Zraniona w swych uczuciach Helena straciła na jakiś czas pociąg do sceny.
Następną jej dramatyczną fascynacją był Hamlet, a później inne sztuki Szekspira.
Wynajmujący pokój w domu jej matki Gustaw Sinnmayer Modrzejewski utwierdził Helenę w przekonaniu, że ma talent aktorski i zachęcał do samokształcenia. W roku 1860 młodziutka Helena związała się ze starszym od siebie o 20 lat Gustawem, widząc w nim jednego z bohaterów, o których czytała w poezji i prozie. W roku 1861 wyjechali do Bochni z czteromiesięcznym synkiem Rudolfem. Tu Modrzejewska zadebiutowała w miejscowym teatrze amatorskim, a następnie jako aktorka objazdowej trupy teatralnej przemierzała Galicję, stając się ulubienicą prowincjonalnej publiczności.
We wrześniu 1865 roku podpisała kontrakt z dyrekcją teatru krakowskiego i wyjechała, rozstając się na zawsze z Sinnmayerem Modrzejewskim i zabierając ze sobą synka.
W Krakowie doskonaliła swoją sztukę aktorską korzystając z rad kierownika artystycznego teatru p. Jana Jasińskiego.
Największe sukcesy odnosiła kreując postacie bohaterek tragicznych. Ogromny aplauz publiczności przyniosła jej rola Księżniczki Eboli w Don Carlosie. Nazwisko Modrzejewskiej zaczęło być znane w Warszawie.
W miesiącach letnich 1866 roku zespół teatru krakowskiego wyjechał na gościnne występy do Poznania. Tu Modrzejewska poznała swego przyszłego męża Karola Bodzentę Chłapowskiego. Ich ślub odbył się 12.09.1868 roku w kościele św. Anny w Krakowie. Zaraz po ślubie państwo młodzi wyjechali do Warszawy, gdyż Modrzejewska została zaproszona na październik na gościnne występy w Teatrze Rządowym. Grana tu rola Adrianny Lecouvreur była bezapelacyjnym sukcesem. Prezes teatru, hrabia Sergiusz Muchanow zaoferował Modrzejewskiej "dożywotnie" engagement w Teatrach Rządowych. Mając jeszcze zobowiązania wobec teatru krakowskiego, Modrzejewska podpisała kontrakt z datą ważności od jesieni 1869 roku. W Warszawie aktorka odnosiła duże sukcesy, a dzięki przyjaźni z żoną Muchanowa, p. Marią Kalergis, udało jej się przełamać ograniczenia cenzury i wprowadzić na scenę Hamleta, a nawet Mazepę.
Wraz ze śmiercią p. Kalergis w czerwcu 1874 roku straciła Modrzejewska oddaną przyjaciółkę wspierającą jej artystyczne poczynania. Zmuszona do występowania w sztukach, które nie pochodziły z jej wyboru, aktorka popadła w zniechęcenie i była bliska załamania.
W roku 1876 z inspiracji Henryka Sienkiewicza powstał pomysł emigracji do Ameryki. Oprócz Sienkiewicza i Modrzejewskiej z mężem i synem, miało w tę podróż wyruszyć jeszcze kilku przyjaciół, m.in. Stanisław Witkiewicz. Przygotowując się do wyjazdu wszyscy rozpoczęli intensywną naukę angielskiego. Wypłynęli do Kalifornii statkiem z portu w Bremie w lipcu 1876 roku.
Helena Modrzejewska jako Delilla, Kleopatra i Dama Kameliowa
Po pośpiesznym opanowaniu języka angielskiego, już w sierpniu 1877 roku debiutowała na amerykańskiej scenie w San Francisco (pod skróconym nazwiskiem Modjeska). W grudniu po premierze Adrianny Lecouvreur w Fifth Avenue Theatre w Nowym Jorku rozpoczęła w pełni rozgłosu pierwsze z 25 tournes po Ameryce Północnej. Do roku 1907 przemierzać ją będzie wszerz i wzdłuż jako "gwiazda" na czele własnej lub wynajętej trupy. W większych tournees występuje w 200 do 240 przedstawieniach w trudnych rolach.
Od 1877 r. do końca kariery grała w dwu językach: w Ameryce, Anglii, Szkocji i Irlandii po angielsku, w Warszawie, Lwowie, Krakowie, Poznaniu, Pradze po polsku, wyłącznie gościnnie, w żadnym teatrze nie osiadając na stałe.
Po triumfach w Londynie w latach 1880-1882, ambicja grania Szekspira w języku oryginału, wysokie honoraria, kosztowna rezydencja z farmą w Kalifornii oraz studia i kariera syna Rudolfa, zatrzymały Modrzejewską w kręgu sceny amerykańskiej. W roku 1883 wraz z mężem i synem przyjęła obywatelstwo amerykańskie.
Dom Heleny Modrzejewskiej w Arden (Ameryka), obecnie jej muzeum
Zagrała w swym życiu 260 ról, w rym 35 po angielsku. Była niezapomnianą Ofelią i Julią, Damą Kameliową i Norą, Anielą w Ślubach panieńskich, Idalią w Fantazym i Marią w Warszawiance.
Była żarliwą propagatorką Szekspira w Polsce i najwytrwalszą aktorką szekspirowską w Ameryce.
Zaliczana do najpiękniejszych kobiet swej epoki, obdarzona bardzo sugestywnym choć niezbyt silnym głosem i nadzwyczajnym talentem mimicznym "miała magiczną siłę czarowania wyobraźni i wzruszania serc".
Za patriotyczne przemówienie na Kongresie Kobiet w Chicago wydalono ją w 1895 r. z Warszawy na zawsze, z zakazem wstępu w granice cesarstwa rosyjskiego.
W roku 1883 ufundowała w Zakopanem Szkołę Koronkarstwa, istniejącą do dziś.
Rozstała się definitywnie ze sceną wiosną 1907 roku, osłabiona wyczerpującym fizycznie i psychicznie trybem życia, które prowadziła przez kilkadziesiąt lat scenicznej kariery. Zmarła 8 kwietnia 1909 roku, została pochowana w Krakowie.
Księgę swoich wspomnień kończy oświadczeniem: "...ani żal, ani gorycz nie mąci mi duszy, którą przemienia jeno - za wszystko, co dane mi było osiągnąć - wdzięczność dla Boga i ludzi."
___________________________
Wielka Encyklopedia Powszechna PWN
Modrzejewska Helena: Wspomnienia i wrażenia. Kraków 1957
Kydryński Juliusz: Gwiazda dwóch kontynentów. Warszawa 1973
--------------------------
Teresa Poręba