Parafia Rzymskokatolicka Narodzienia NMP w Komorowie


Przejdź do spisu treści.

Męka, śmierć i zmartwychwstanie

O obrzędach Triduum Paschalnego

MP nr 9 (100) z 21 IV 2011r. /str. 9-11



Święte Triduum Paschalne (Triduum Sacrum) to punkt kulminacyjny całego roku liturgicznego. To celebracja Męki, Śmierci i Zmartwychwstania Chrystusa. Rozpoczyna się Mszą świętą Wieczerzy Pańskiej w Wielki Czwartek, kończy zaś drugimi Nieszporami w Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego. Szczegółowe wskazania dotyczące obchodów Triduum Paschalnego zawarte zostały w Mszale Rzymskim.

Wielki Czwartek -
Msza Wieczerzy Pańskiej

W Wielki Czwartek nie wolno odprawiać Mszy świętej bez udziału ludu. Tego dnia, w kościołach katedralnych sprawuje się przed południem Mszę Krzyżma, która pod przewodnictwem biskupa jest koncelebrowana przez kapłanów reprezentujących całą diecezję. Podczas tej mszy poświęca się olej, służący do namaszczania chorych i konsekruje Krzyżmo święte. Msza Wieczerzy Pańskiej to kontynuacja starotestamentalnej uczty paschalnej, wzbogaconej przez Chrystusa w Wieczerniku o nowe treści, a więc ustanowienie Eucharystii, sakrament kapłaństwa i wezwanie do prawdziwej miłości, której wyrazem jest symboliczne obmycie nóg. Wskazane jest, aby w Wielki Czwartek procesja wejścia odbyła się dłuższą drogą. Tabernakulum powinno być puste, a lampka wieczna - wygaszona. Podczas tej mszy należy konsekrować wystarczającą ilość komunikantów na Wielki Czwartek i Wielki Piątek oraz dwie hostie - dla celebransa i tę do wystawienia w Grobie Pańskim w dniu następnym. Śpiewowi Chwała na wysokości Bogu towarzyszą organy i wszystkie dzwony, po czym milkną aż do Wigilii Paschalnej. Liturgia słowa przenosi wiernych do Wieczernika. Mówią o Ostatniej Wieczerzy i ustanowieniu przez Chrystusa Ofiary Ciała i Krwi Swojej oraz sakramentu kapłaństwa, a także o naśladowaniu Chrystusa, który poprzez umycie uczniom nóg dał przykład niezwykłej braterskiej miłości i pokory. Obrzęd umywania nóg przez kapłana podczas Mszy Wieczerzy Pańskiej (Mandatum) ma swoje korzenie w XII-wiecznym Rzymie. W Wielki Czwartek ma on miejsce tuż po homilii. Później następuje modlitwa powszechna, nie odmawia się wyznania wiary. Liturgię eucharystyczną może rozpocząć procesja wiernych z darami przeznaczonymi dla ubogich. Mszę kończy modlitwa po Komunii i następuje wtedy procesja do tzw. ciemnicy. Celebrans okadza Najświętszy Sakrament, otrzymuje welon i przenosi Najświętszy Sakrament do odpowiednio przygotowanego OłtarzaAdoracji. Procesję rozpoczyna krzyż, niesie się świece i kadzidło. Wierni w tym czasie śpiewają pieśni eucharystyczne, a więc hymn Sław języku tajemnicę, Witam Cię, witam przenajświętsze Ciało, Jezu miłości Twej lub Chwalmy niewysłowiony, natomiast po dojściu do Ołtarza Adoracji i ponownym okadzeniu, śpiewa się Przed tak wielkim Sakramentem. Następnie zamyka się tabernakulum i rozpoczyna się adorację. Krzyże, które nie zostały wyniesione z kościoła, wypada zasłonić. Obnażone ołtarze tego dnia symbolizują obnażonego z szat Jezusa i Jego mękę.

Wielki Piątek -
Liturgia Męki Pańskiej

Treścią Wielkiego Piątku jest Męka i Śmierć Chrystusa. Tego dnia nie sprawuje się Eucharystii, a ołtarz jest zupełnie obnażony, nie ma ani krzyża, ani świeczników, ani obrusów. Wielkopiątkowa liturgia złożona jest z czterech części - Liturgii Słowa, adoracji Krzyża, Komunii świętej i procesji do Grobu Pańskiego. W Wielki Piątek ubrani w czerwone szaty celebrans z asystą w ciszy udają się do ołtarza, gdzie padają na twarz i modlą się przez pewien czas w milczeniu. Wierni w tym czasie klęczą. Po powstaniu wszystkich i odmówieniu przez kapłana modlitwy, następuje Liturgia Słowa. Czytane jest proroctwo z Księgi Izajasza, ukazujące cierpienia i śmierć Sługi Jahwe, a po nim śpiewany jest psalm. Drugie czytanie - z Listu do Hebrajczyków - ukazuje Chrystusa jako Króla i Arcykapłana, podobnego do ludzi we wszystkim oprócz grzechu. Teraz następuje śpiew przed Ewangelią i rozpoczyna się czytanie opisu Męki Pańskiej, według św. Jana. To kulminacyjny punkt liturgii słowa Wielkiego Piątku. Po Ewangelii może zostać wygłoszona krótka homilia, po czym następuje modlitwa powszechna. Kapłan zapowiada intencję, przez pewien czas wszyscy modlą się w ciszy, po chwili kapłan kończy modlitwę specjalną prośbą, a wierni odpowiadają: Amen. Rozpoczyna się druga część Liturgii Męki Pańskiej, a więc adoracja Krzyża. Wnoszony jest on procesyjnie. Kapłan, wchodząc do kościoła, trzykrotnie zatrzymuje się i śpiewa wezwanie: Oto drzewo krzyża. Za każdym razem wierni odpowiadają: Pójdźmy z pokłonem, klękają i oddają Krzyżowi cześć. Procesja dochodzi do prezbiterium i rozpoczyna się właściwa adoracja. Każdy może podejść i ucałować krzyż lub uczcić go zgodnie z miejscowym zwyczajem. Przez cały ten czas śpiewane są odpowiednie pieśni - Wisi na krzyżu, Krzyżu Święty, W krzyżu cierpienie, Krzyżu Chrystusa, Ludu mój ludu, Święty Boże... Kolejną częścią wielkopiątkowej liturgii jest Komunia święta. Po zakończeniu adoracji ołtarz nakrywa się obrusem, umieszcza na nim korporał i mszał, a kapłan przynosi Najświętszy Sakrament. Przed przyjęciem Komunii świętej celebrans wzywa wiernych do odmówienia Modlitwy Pańskiej. Ostatnią częścią liturgii Męki Pańskiej jest procesja do Grobu Pańskiego. W kaplicy Grobu Pańskiego, do której przenosi się Najświętszy Sakrament, powinien być ołtarz i tabernakulum. Monstrancję okrywa się welonem, a wszystkie elementy dekoracyjne i światła muszą kierować uwagę wiernych na Najświętszy Sakrament, który jest pamiątką Śmierci i Zmartwychwstania Chrystusa. Gdy zakończy się Komunia święta, po okadzeniu Najświętszego Sakramentu kapłan przenosi Go do Grobu Pańskiego. Wierni w czasie tej procesji śpiewają pieśń o Męce Pańskiej, np. Odszedł Pasterz od nas lub Jezu Chryste Panie miły. Po ponownym okadzeniu Najświętszego Sakramentu i krótkiej modlitwie, kapłan wraz z asystą odchodzą do zakrystii. Obnaża się ołtarz w prezbiterium, pozostają tylko krzyż i świece. Rozpoczyna się adoracja, która trwa aż do Wigilii Paschalnej.

Wielka Sobota

Wielka Sobota to czuwanie wszystkich wiernych przy Grobie Pana. To dzień ciszy i adoracji. Podobnie jak w Wielki Piątek, nie odprawia się mszy świętej. Z Wielką Sobotą związany jest też obrzęd święcenia pokarmów.

Niedziela Zmartwychwstania - Liturgia Wigilii Paschalnej

Noc Wigilii Paschalnej, zgodnie z dawną tradycją, powinna być czuwaniem na cześć Pana. Wierni trzymając w rękach zapalone świece czekają na przyjście Chrystusa. Przed rozpoczęciem Wigilii Paschalnej należy zakończyć Adorację przy Grobie Pańskim. Kapłan wyjmuje Hostię z monstrancji i chowa ją w tabernakulum Grobu Pańskiego, a na figurę Chrystusa leżącego w grobie kładzie białą zasłonę. W Grobie Pańskim ustawia się figurę Chrystusa Zmartwychwstałego. Po schowaniu Najświętszego Sakramentu wygasza się światła, z wyjątkiem wiecznej lampki albo dwóch świec. Liturgia Wigilii Paschalnej rozpoczyna się w sobotę po zmroku i obejmuje: Liturgię Światła, Liturgię Słowa, Liturgię Chrzcielną i Liturgię Eucharystyczną. Pierwsza część Liturgii Wielkiej Soboty - Liturgia Światła odbywa się poza prezbiterium. W kościele wygaszone są światła, wierni zaś gromadzą się przy ognisku na zewnątrz. Tu kapłan, który przynosi paschał, dokonuje poświęcenia ognia, później następuje poświęcenie paschału. Kapłan żłobi w nim krzyż i wkłada pięć ziaren kadzidła, symbolizujących gwoździe w ranach Chrystusa. Paschał zostaje zapalony od nowego ognia i procesyjnie wniesiony do kościoła. Trzy razy kapłan zatrzymuje się i śpiewa: Światło Chrystusa, zaś wierni odpowiadają: Bogu niech będą dzięki. Po pierwszym wezwaniu swoją świecę zapala od Paschału celebrans, po drugim - zgromadzeni wierni, a po trzecim zapala się wszystkie światła w kościele. Po dojściu do ołtarza Paschał umieszcza się w świeczniku, następuje okadzenie mszału i paschału i rozpoczyna się śpiew Exultetu - Orędzia Wielkanocnego. Wykonuje go diakon, kapłan lub kantor. Kolejną częścią obchodów Wigilii Paschalnej jest Liturgia Słowa, na którą lekcjonarz podaje aż dziewięć czytań, siedem ze Starego i dwa z Nowego Testamentu. Liczbę czytań ze Starego Testamentu można zmniejszyć do trzech. Po każdym czytaniu śpiewany jest psalm, a po nim następuje zawsze modlitwa celebransa. Gdy zakończy się psalm, po ostatnim czytaniu ze Starego Testamentu, kapłan intonuje hymn Chwała na wysokości Bogu, w czasie którego biją wszystkie dzwony. Po odczytaniu epistoły (Rz 6,3-11) i uroczystym śpiewie Alleluja czytana jest Ewangelia i kapłan wygłasza krótką homilię. Rozpoczyna się kolejna część Wigilii Paschalnej, Liturgia Chrzcielna. To moment, w którym odnawiane są przyrzeczenia składane na Chrzcie Świętym. Śpiew Litanii do Wszystkich Świętych jest prośbą do świętych patronów o pomoc w wypełnianiu tych przyrzeczeń. Kapłan błogosławi wodę chrzcielną i kropi nią wiernych. Zakończeniem Liturgii Chrzcielnej jest modlitwa powszechna. Liturgia Eucharystyczna to czwarta część Liturgii Wielkiej Soboty. W czasie udzielania Komunii Świętej można już śpiewać pieśni wielkanocne. Można powtórnie przyjąć Komunię świętą podczas Mszy sprawowanej w dniu Paschy w Niedzielę Zmartwychwstania. Uroczystym ogłoszeniem zmartwychwstania Pana jest procesja rezurekcyjna, którą można odprawić bezpośrednio po Wigilii Paschalnej, jak też w niedzielę przed pierwszą mszą. Na początku procesji niesiony jest krzyż procesyjny, ozdobiony czerwoną stułą oraz figura Zmartwychwstałego Chrystusa. Celebrans trzykrotnie śpiewa Zmartwychwstał z grobu Pan, po czym bierze monstrancję i wyrusza procesja. Jeżeli to możliwe, wychodzi ona na zewnątrz kościoła i okrąża go raz lub trzy razy. Towarzyszy jej śpiew pieśni Wesoły nam dzień dziś nastał. Zaś po powrocie do kościoła kapłan intonuje Te Deum.
*
Triduum Sacrum to święty czas duchowego przygotowania. Tylko głębokie zaangażowanie i przeżywanie Męki i Śmierci Chrystusa Pana pozwala prawdziwie i w pełni cieszyć się z Jego Zmartwychwstania.

--------------------------

Anna Bąkowska



W Wielki Piątek i Wielką Sobotę w niektórych kościołach wczesnym rankiem odprawiane są tzw. Ciemne Jutrznie. Są to jedyne w swoim rodzaju nabożeństwa, oparte na modlitwach brewiarzowych, o treściach dostosowanych do obchodów Triduum Paschalnego. Podczas nich ustawia się świecznik z 15 świecami. W trakcie obrzędu, w miarę przybywania światła dziennego zostają one stopniowo wygaszone. Nie wygasza się tylko ostatniej, tzw. świecy Chrystusowej. Zwyczaj odprawiania Ciemnej Jutrzni powstał w Galii. W Rzymie znano ją w XII wieku i odprawiano przed wschodem słońca lub bezpośrednio po północy. Od 1600 roku Ciemną Jutrznię rozpoczynano o godzinie 21 i sprawowano przy piętnastu świecach z ciemnego wosku umieszczonych na trójkątnym świeczniku. Po każdym śpiewie psalmu gaszono jedną świecę. Obrzęd Ciemnej Jutrzni składa się z psalmów z ich antyfonami, z czytań zaczerpniętych z Lamentacji Jeremiasza, Listów św. Pawła i Homilii Ojców Kościoła - z odpowiednimi responsoriami oraz z oracji przeznaczonych na każdy dzień, współbrzmiących tematycznie z treścią hymnów. Melodie tworzące nastrój tego nabożeństwa pochodzą z Liber Usualis lub z Rytuału Piotrkowskiego. Zwyczaj odprawiania Ciemnych Jutrzni opisuje o. Czesław Gil OCD w książce o życiu codziennym karmelitanek bosych: "Zgodnie ze starym zwyczajem, po stronie epistoły umieszczano trójkątny świecznik (trianguł), na którym znajdowało się piętnaście zapalonych świec. Zapalano również sześć świec na ołtarzu. Po każdym psalmie kapelan lub chłopiec zakrystyjny gasił jedną świecę na świeczniku, a podczas kantyku Benedictus po każdym wersecie jedną świecę na ołtarzu. Gdy zgromadzenie śpiewało antyfonę "Christus factus est pro nobis" chłopiec chował ostatnią świecę ze świecznika za ołtarz (to samo czyniono w chórze), następowała zupełna ciemność (stąd nazwa "ciemna jutrznia"), a zakonnice przez krótki czas czyniły "grzmot" uderzając brewiarzami o ławki. Przypominał on trzęsienie ziemi towarzyszące śmierci Chrystusa". Tematem przewodnim Ciemnej Jutrzni jest misterium Odkupienia. Dlatego udział w tym nabożeństwie pozwala głębiej zrozumieć sens Liturgii Męki Pańskiej Wielkiego Piątku i Wielkiej Soboty.


Copyright 2008-2019 ©   Strona jest własnością Parafii Rzymskokatolickiej Narodzenia NMP w Komorowie. Wszystkie prawa zastrzeżone.